فراورده های پنبه کوهی ( آزبست)
پنبه کوهی یا آزبست، نام گروهی از کانیهای الیافی است که از زمانهای گذشته توسط انسان شناخته شده است و به صورت محدود، در منسوجات و به عنوان مادهای نسوز از آن استفاده میشده، از این رو بنام پنبه نسوز نامیده شده است.
پنبه کوهی به صورت 6 نوع کانی الیافی در طبیعت وجود دارد که عمدهتر از همه آنها کریزوتایل به رنگ سفید است و 93% از محصول جهانی را شامل میشود.
- کریزوتایل
از رده کانیهای سرپانتینی با ترکیب شیمیایی سیلیکات آبدار منیزیم است.
طول الیاف آن عموماً از 1/5 تا 38 میلیمتر و ضخامت آنها از 0/018 تا 0/03 میکرون میباشد. از ویژگیهای آن، تاب زیاد خاصیت خمشوندگی مناسب، سطح ویژه زیاد (حدود 130 تا 220 هزار سانتیمتر مربع بر گرم)، پایداری در برابر گرما، جریان الکتریسیته، اثر هوا، آب و قلیاییها بوده ولی پایداری آن در برابر اسیدها کم است.
- آموزایت
نوع دیگری از پنبه کوهی است که به رنگهای خاکستری، قهوهای روشن و بیشتر به رنگ زرد دیده میشود. طول الیاف آن به چندین سانتیمتر میرسد. از کریزوتایل شکنندهتر ولی در برابر اسیدها از آن پایدارتر است، پایداریش در برابر قلیاییها و گرما مناسب میباشد.
- کروسیدولایت
که به رنگ آبی است، تاب آن از کریزوتایل بیشتر ولی پایداریش در برابر آتش کمتر است. سطح ویژه آن زیاد و در برابر اسیدها و قلیاها پایداری مناسبی دارد.
این سه نوع پنبه کوهی در صنایع پنبه کوهی سیمان مصرف میشوند و سایر انواع در صنایع دیگر. بجز کریزوتایل سایر انواع پنبه کوهی از گروه کانیهای آمفیبول هستند.
پنبه کوهی در تولید نخ و پارچه نسوز، پشم و نمد عایق حرارتی، کفپوشها، کاغذ، پلاستیک، عایقهای الکتریکی و کفشک ترمز اتومبیل نیز مصرف میشود.
الیاف پنبه کوهی تاب زیاد و چسبندگی خوبی با سیمان دارند. از اینرو سیمان را با تارهای پنبه کوهی مسلح میسازند و به صورت ورقهای نازک صاف و موجدار با موج کوتاه و بلند (سازهای)، آبرو، کناره (تیزه)، لوله و اتصالات مربوطه، نیم لوله، دودکش گرد و چهارگوش درمیآورند.
در ایران در حال حاضر تعداد 7 کارخانه آزبست در 5 شرکت به نامهای آذریت، ایرانیت، پرلیت، پرمیت و فاراسیت با ظرفیت تولید اسمی سالیانه حدود 500 هزار تن وجود دارد.
برای ساختن ورق از پنبه کوهی سفید یا کریزوتایل و در ساختن لوله از مخلوطی از انواع سفید و آبی (کروسیدلایت) استفاده میشود.
ورقها یا موجدار هستند و یا صاف. ورقهای موجدار و صاف در پوشش شیروانی و دیوار سالن کارخانهها و انبارها مصرف میشود.
علاوه بر این از ورقهای صاف برای ساختن دیوارهای جداکننده، پانلهای ساندویچی، سقف کاذب، نمای ساختمان و مانند اینها نیز بهرهگیری میشود.
- سیمان پنبه کوهی محصولی است فنری، نشت آب در آن جزئی است و نم پس نمیدهد و پایداری آن در برابر گرما خوب است. هدایت حرارتی آن کم و هدایت الکتریکی آن ناچیز است.
امروزه نتایج تحقیقات نشان داده است که آزبست دارای ضایعات زیست محیطی زیاد بوده و ورود غبارهای ناشی از آزبست به مجاری تنفسی وگوارشی انسان احتمال سرطان زایی را در آن ایجاد می کند و به همین دلیل مصرف آن محدود شده است.
البته اگر آزبست به صورت مدفون در داخل مصالح قرار بگیرد و در سطح آن وجود نداشته باشد استفاده از آن خطری ندارد.
همچنین استفاده از لولههای آزبست در شبکه فاضلاب بلامانع میباشد.