پیچ حقوقی مالی آزادراه شمال

دنیای اقتصاد- در بازدید روز جمعه وزیر راه و شهرسازی از آزادراه تهران - شمال مشخص شد. مراحل ساخت این آزادراه در پیچ اختلافات حقوقی و مالی بین شرکا متوقف مانده است. آزادراه تهران-شمال که در 20 سال گذشته دولت‌ها می‌خواستند در حداکثر چهار سال آن را بهره‌برداری کنند، تاکنون حداکثر نیمی از مسیر 130 کیلومتری آن احداث شده و نیمی دیگر (قطعات 2 و 3) دست‌نخورده، در انتظار اقدامات دولت یازدهم است. حل اختلافات، جبران تاخیر 500 روزه و تامین 1250 میلیون دلار اعتبار برای تکمیل قطعه یک، اولویت اصلی وزیر است.
دستور تحقیق‌‌‌وبررسی از آزادراه تهران - شمال صادر شد
پیچ حقوقی‌و مالی تهران - شمال
 تعلیق قطعات 2 و 3 آزادراه تا تعیین تکلیف ابهامات قطعه یک

گروه مسکن- هاجر شادمانی: دو سال‌ونیم پیش زمانی که وزارت مسکن با وزارت راه ادغام شد و علی نیکزاد وزارتخانه جدید را دست گرفت، برخی نزدیکان او با شنیدن زمزمه «قرارگرفتن نیکزاد در لیست گزینه‌های دولت برای انتخابات ریاست‌جمهوری» به وی توصیه کردند مسکن‌مهر را رها کند و به آزادراه تهران-شمال بچسبد چون اگر بتواند آزادراه را در دو سال باقی‌مانده تا انتهای دولت دهم به سرانجام مشخصی برساند، شانس او در انتخابات افزایش پیدا می‌کند.
اما نه نیکزاد کاندیدا شد و نه آزادراه افتتاح، اما وزیر جدید راه‌وشهرسازی همچون سایر وزرای دولت‌های قبل، بنا دارد تکلیف عبورومرور در این آزادراه 20ساله را حداکثر تا پیش‌از اتمام دولت یازدهم روشن کند.
عباس آخوندی جمعه گذشته در راس یک تیم سه‌نفره، فقط از قطعه یک آزادراه تهران-شمال که از اتوبان همت شروع و به اول جاده چالوس ختم می‌شود، بازدید کرد و در پایان بازدید به‌خاطر آنچه اختلاف و ابهام نه‌چندان معمولی بین عوامل درگیر پروژه؛ یعنی دولت و بنیاد مستضعفان و پیمانکاران برسر مباحث مالی و حقوقی عنوان شد، دستور تحقیق‌وبررسی در این باره را صادر کرد.
آخوندی در روز معارفه‌اش تنها وعده‌ای که درباره برنامه‌های خود اعلام کرده بود، تکمیل و بهره‌برداری از آزادراه تهران-شمال در مدت چهار سال بود، اما عصر روز جمعه گذشته، وزیر با اصلاح متن وعده، تاکید کرد: «هر نوع اظهارنظر درباره زمان دقیق افتتاح آزادراه تهران-شمال تا پیش از مشخص‌شدن نتایج تحقیق درباره ابعاد چالش‌های حقوقی و مالی این پروژه، وعده‌ای بی‌پشتوانه خواهد بود.»
اکنون آنچه باعث تصحیح اصل وعده شده، صرفا توقف آزادراه در پیچ اختلافات حقوقی‌ و مالی نیست؛ بلکه ناگفته‌ها از میزان پیشرفت پروژه که در جریان بازدید روز جمعه توسط مدیرپروژه و نماینده پیمانکاران اعلام شد، وزیر جدید را بر آن داشته به جای تکرار قول‌وقرارهای دولت‌های قبل، ابتدا عمق موانع سر راه آزادراه را اندازه‌گیری و سپس متناسب با آن، زمان افتتاح را اعلام کند.
طول مسیر آزادراه تهران-شمال حدود 130 کیلومتر است که عید امسال 22 کیلومتر آن در قطعه چهار به بهره‌برداری رسید و از 32 کیلومتر قطعه‌اول بعد از 17سال عملیات عمرانی، تاکنون 40درصد کار انجام شده است.
پیمانکار قطعه یک می‌گوید: «اگر همین امروز چالش‌های حقوقی و مالی این قطعه حل‌وفصل شود و دو شیفت کار کنیم، در بهترین حالت پایان سال93 قطعه یک آماده تردد خواهد شد.
این در حالی است که قطعات دو و سه به طول مجموعا حدود 76 کیلومتر بکر و دست‌نخورده رها شده است و طبق گفته عباس آخوندی تا زمانی که گیر قطعه یک باز نشود، عوامل پروژه اجازه شروع کار در آن قطعات را نخواهند داشت.
آخوندی در عین حال قول داد: به محض دریافت گزارش تحقیق‌وبررسی از آنچه طی 20سال گذشته بر آزادراه تهران-شمال گذشته است، درباره اقداماتی که باید در دولت یازدهم برای تکمیل این آزادراه انجام شود با رییس‌جمهور مذاکره و راهکارهای مدنظر را با ایشان مطرح کند.
بازدید آخوندی از قطعه یک آزادراه تهران – شمال، در شرایطی جمعه گذشته، صورت گرفت که انتظار می‌رفت در این بازدید راهکار تازه‌‌ای برای خروج از بن بست 17 ساله‌‌ای که دولت و کارفرمای آن، با آن مواجهند و تاکنون مانع از تکمیل و بهره‌برداری از آن شده است، ارائه شود.
وزیر راه و شهرسازی ضمن بازدید از محل پروژه و پس از ارائه آخرین گزارش‌ها از سوی پیمانکار و نماینده بنیاد مستضعفان که مسوولیت ساخت قطعه یک آزاد راه تهران – شمال را بر عهده دارد، هرگونه تصمیم‌گیری برای حل و فصل مشکلات را منوط به تهیه و ارائه گزارش مفصل مالی و حقوقی از فعالیت‌های انجام شده و همچنین اعتبارات و تسهیلات مورد نیاز برای تکمیل قطعه یک آزاد راه دانست.
آخوندی در شرایطی اعلام کرد که تا زمان تهیه گزارش مالی مفصل از پروژه، نمی‌توان در مورد تسریع در عملیات ساخت و سایر مسائل پیش روی آزادراه تهران – شمال، تصمیم‌گیری کرد که بنا بر اعلام پیمانکار و مدیر عامل آزاد راه، حداقل 250 میلیون دلار دیگر برای تکمیل قطعه یک آزادراه تهران – شمال مورد نیاز است.
این در حالی است که بنا بر اعلام مسوولان ساخت و اجرای قطعه یک آزادراه تهران – شمال، تاپایان مرداد 92 از معادل قرارداد اولیه برای ساخت و اجرای قطعه یک آزادراه، 138 میلیون دلار به علاوه 169 میلیارد تومان هزینه شده است که برای تکمیل نهایی حداقل 250 میلیون دلار دیگر مورد نیاز است.
550 روز تاخیر مجاز!
به گزارش «دنیای اقتصاد»، قطعه یک آزادراه تهران – شمال که براساس برآوردهای قبلی قرار بود یک سال و نیم پیش تکمیل و به بهره‌برداری برسد، به گفته عوامل اجرایی این پروژه به فرض حل و فصل تمام مشکلات مالی و حقوقی، در کنار 12 ساعت کار روزانه، به 2 سال زمان نیاز دارد.
این در حالی است که عوامل اجرایی در شرح گزارش عملکرد خود به وزیر راه و شهرسازی اعلام کردند: براساس بررسی‌های صورت گرفته، 550 روز از تاخیر به وجود آمده مجاز بوده و مربوط به مشکلات مالی و حقوقی است که مسبب اصلی آن عدم‌پایبندی دولت وقت به تعهدات مالی و حقوقی‌اش است. این در حالی است که بخش دیگری از تاخیر نیز به پیمانکار چینی مربوط می‌شده که تحت‌تاثیر این مشکلات نتوانسته است ماشین‌آلات و عوامل کافی را برای ساخت و تکمیل آزاد راه در این پروژه به کار بگیرد.
نظر آخوندی در مورد پیچ‌ها
به گزارش «دنیای اقتصاد»، مهم‌ترین نتیجه حاصل از اولین بازدید رسمی وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم از آزادراه تهران – شمال حاکی است: در حال حاضر 40 درصد این پروژه به گفته وزیر راه و شهرسازی اجرا شده است و 60 درصد باقیمانده به دلایلی که اصلی‌ترین آن مشکلات مالی و حقوقی است، به کندی پیش می‌رود.
این در حالی است که به گفته پیمانکار و مسوولان بنیاد مستضعفان، بی‌توجهی دولت در پرداخت به موقع اقساط سررسید گذشته به بانک تجارت، مانع از تحقق بخش قابل توجهی از اهداف مالی و حقوقی در قطعه یک آزادراه شده است.
دولت تا ابتدای امسال، در این قطعه 160 میلیارد تومان اقساط معوق داشته است که هنوز 40 میلیارد تومان آن باقی است.
این در حالی است که زمینی که دولت بابت تضمین پرداخت 50 درصد سهم آورده خود به بنیاد مستضعفان واگذار کرده به واسطه موانعی که دولت وقت به عنوان شروط فروش این زمین برای تامین منابع مالی در قرارداد واگذاری بر آن تاکید کرده، عملا برای عوامل اجرایی ساخت غیرقابل استفاده و غیر‌قابل فروش شده است.
آن طور که دولت در قرارداد خود بابت واگذاری زمین مورد نظر به بنیاد مستضعفان بابت تضمین پرداخت سهم خود برای ساخت قطعه یک آزادراه تهران – شمال، قید کرده است، بنیاد تنها در صورتی می‌تواند زمین را به فروش برساند که اولا مجوز آن را در زمان فروش از دولت دریافت کند و ثانیا قیمت زمین با نظر 5 نفر از کارشناسان رسمی دادگستری صادر شود. به گفته نماینده بنیاد مستضعفان در عملیات ساخت و اجرای قطعه یک آزادراه تهران – شمال، به‌رغم عدم‌پایبندی دولت به تعهدات مالی خود، طی دو نوبت مکاتبه برای فروش زمین موردنظر، هیچ گونه همکاری از سوی مسوولان صورت نگرفته است.
موانع حقوقی مربوط به طولانی شدن زمان تبدیل دلار به یوآن، برای پرداخت به پیمانکار چینی، به‌رغم تصویب در بانک مرکزی مشکل دیگری است که عوامل اجرایی قطعه یک آزادراه بر آن تاکید کردند. این در حالی است که به گفته احمد صادقی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌و‌نقل کشور، بی‌تفاوتی وزارت راه و شهرسازی ظرف سال‌های گذشته از یک طرف و انتخاب نادرست بنیاد مستضعفان به عنوان مجری قطعه یک آزاد راه، تاخیر موجود را سبب شده است.
اعلام زمان افتتاح بعد از دریافت گزارش
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه پروژه آزادراه تهران- شمال ظرف17 سال گذشته به یکی از مهم‌ترین پروژه‌هایی تبدیل شده که هم دولت و هم افکار عمومی حساست ویژه‌‌ای نسبت به آن دارند، در جمع خبرنگاران گفت: با توجه به میزان مسافرت‌هایی که بین تهران و شمال صورت می‌گیرد و میزان تلفات جاده‌‌ای در این مسیر، اهمیت این پروژه از جهت ایمنی مردم و شهروندان و همچنین از نظر اقتصادی بسیار مهم است که باید در اسرع وقت به بهره‌برداری برسد.
عباس آخوندی ادامه داد: متاسفانه از روز اول اجرای پروژه، اندیشه خوبی راجع به مسائل مالی، حقوقی و فنی آن صورت نگرفته است؛ بنابراین بعد از 17 سال، اصلی‌ترین مسائل مربوط به این پروژه مسائل مالی و حقوقی است. به این ترتیب، مسائل فنی این پروژه در درجه دوم اهمیت قرار می‌گیرد.
وی افزود: براساس بررسی‌های صورت گرفته برای این کار از انجمن حسابرسان خبره ایران درخواست کرده‌ام از لحظه شروع این پروژه تا امروز گزارش مالی تهیه کنند و تمام تعهدات طرفین اعم از وزارت راه وشهرسازی، بنیاد مستضعفان، پیمانکاران، مشاوران و افراد مختلفی را که درگیر این پروژه هستند مشمول این گزارش را مالی قرار دهند، چون بدون حل و فصل مسائل مالی این پروژه سرعت بخشیدن به عملیات اجرایی تصمیم و اقدامی لحظه‌‌ای است و ممکن است در مدت زمان کوتاهی پس از سرعت بخشیدن به عملیات اجرایی دوباره تحت‌تاثیر مسائل مالی و حقوقی پروژه با مشکل مواجه و متوقف شود.
مشورت با رییس‌جمهور برای آزادراه
آخوندی تصریح کرد: با تهیه این گزارش مالی که باید ظرف مدت زمان دو تا سه هفته تهیه شود موضوع را با رییس‌جمهور مطرح می‌کنیم و تصمیمی نسبت به مسائل پایه‌‌ای حقوقی و مالی پروژه با هماهنگی همه اطراف درگیر در پروژه انجام می‌دهیم و بعد از آن است که می‌توانیم براساس تصمیمی که می‌گیریم راجع به مسائل فنی آن اظهار‌نظر کنیم.
وی خاطرنشان کرد: هر چند هنوز بررسی دقیقی صورت نگرفته است، اما با توجه به مشاهده بخش عمده‌‌ای از فعالیت‌ها و گزارش‌های ارائه شده از سوی پیمانکار چینی، فعلا به این نتیجه رسیده ایم که به نظر می‌رسد در هر صورت پیمانکار چینی فعال در این پروژه توانایی انجام کار را دارد.
وزیر راه و شهرسازی افزود: البته، در قطعه یک هنوز 40 درصد پیشرفت کار داریم و 60 درصد کار باقی مانده است، با این وجود تا این لحظه نظری در مورد ناتوانی پیمانکار برای انجام این پروژه به من ارائه نشده است و این نکته مثبتی است و ما می‌توانیم روی این نکته حساب کنیم که با حل مشکلات مالی این پروژه می‌توانیم سرعت انجام کار را تسریع کنیم.
قطعات 2 و 3 را شروع نمی‌کنیم
آخوندی در مورد زمان اتمام و بهره‌برداری از قطعه یک آزاد راه تهران – شمال گفت: براساس اظهارات مشاور پروژه و سایر عوامل درگیر در مورد زودترین زمان انجام پروژه، تعیین زمان به حل و فصل مسائل مالی و حقوقی ارجاع داده شده است، بنابراین قبل از اینکه مسائل مالی و حقوقی در ارتباط با این پروژه حل و فصل شود، هر نوع اظهار نظر درباره زمان اتمام پروژه وعده‌‌ای بی‌پشتوانه است. وی افزود: از نظر فنی امکان اتمام این پروژه ظرف چهار سال دولت یازدهم وجود دارد؛ چرا که طولانی شدن این پروژه به دلیل مسائل مالی و حقوقی آن بوده است و نه به دلیل مسائل فنی. وزیر راه و شهرسازی، همچنین در مورد وضعیت قطعات دو و سه آزاد راه تهران – شمال گفت: عملیات اجرایی قطعات دو و سه آزاد راه تهران – شمال هنوز شروع نشده است و حتی قراردادهای آن هم بسته نشده، از طرف دیگر تا زمانی که مسائل مالی و حقوقی در ارتباط با قطعه یک برطرف نشود، تصمیم‌گیری در مورد قطعات بعدی تنها باعث تعمیق مشکلات می‌شود.