مسکن را باید مردم بسازند؛ نه دولت

چند روزی است که علی نیکزاد سکان وزارت راه و شهرسازی را به دست عباس آخوندی داده است و از این پس، آخوندی است که باید بار سنگین پروژه‌های نیمه‌تمام و وعده‌های محقق نشده‌ای که دولت احمدی‌نژاد برای او به ارث گذاشته است، به دوش بکشد. در کنار آن، نه حوزه مسکن حال خوبی دارد و نه حوزه راه و ترابری سامان پیدا کرده؛ در کنار این‌که تحریم‌ها هم به خصوص بخش حمل‌ونقل را تحت‌تاثیر قرار داده است. اما دولت تدبیر و امید این وعده را داده است که این مشکلات را حل خواهد کرد، به همین دلیل به گفت‌وگو با عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی پرداختیم و از برنامه‌های او در حوزه راه و مسکن جویا شدیم.

* دولت یازدهم شما را به عنوان وزیر راه و شهرسازی انتخاب کرد و نمایندگان هم روی انتخاب شما مهر تایید گذاشتند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه راه و مسکن، شما از این پس با مجموعه‌ای از چالش‌ها و گرفتاری‌ها در حوزه راه و شهرسازی روبه‌رو خواهید بود و دلایل مختلفی در این رابطه مطرح می‌کنند که اصلی‌ترین آنها، سوءمدیریت است. به نظر شما دولت یازدهم بخش راه و مسکن را با چه شرایطی تحویل گرفته است؟

ببینید، در حال حاضر در حوزه حمل‌ونقل در زمینه پروژه‌های مختلف مشکلات جدی دیده می‌شود. با توجه به تحریم‌هایی که صورت گرفته، شما می‌دانید که سخت‌ترین این تحریم‌ها در بخش دریایی اعمال شده و به شدت بخش دریایی را تحت‌تاثیر قرار داده است. به همین دلیل در این حوزه باید به کمک وزارت امور خارجه تصمیمات کلی گرفته شود تا برای رفع مشکلات تدبیری پیدا کنیم. به هر صورت گروه بسیاری در حوزه حمل‌ونقل دریایی فعال هستند و کسب‌وکارشان تحت‌تاثیر این موقعیت قرار گرفته است.

از سوی دیگر، در بخش حمل‌ونقل ریلی پروژه‌های زیادی کلنگ خورده، اما از لحاظ تامین منابع با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. اساسا تامین منابع پروژه‌های زیربنایی چه در حوزه حمل‌ونقل ریلی و چه در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای دارای مشکلات فراوانی است و فاصله بین منابع در اختیار و حجم تعهدات انجام شده خیلی زیاد است و قابل تصور نیست.

* شما به مشکل در تامین منابع مالی در حوزه راه اشاره می‌کنید که با کمک بخش خصوصی به راحتی می‌توان این مشکل را رفع کرد. اما دیده شد که با وجود این برگ برنده، دولت‌های گذشته کمتر به سراغ بخش رفتند. مثال بارز آن هم آزادراه تهران – شما بود که دولت ساخت این آزادراه را به بخش خصوصی واقعی نسپرد.

کاملا درست است. ما باید درهای حوزه زیرساخت را به بازار بورس و اوراق بهادار باز کنیم و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و انواع تامین مالی از طریق بازار سهام و تعریف یک‌سری ابزارهای جدید مالی برای این حوزه صورت گیرد. من در برنامه خودم برای وزارتخانه راجع به این موضوع صحبت کردم که در نهایت به این نتیجه رسیدیم که توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و شبکه‌های ریلی، زمینی، جاده‌ای و هوایی بدون جذب مشارکت بخش خصوصی قابل اجرا نیست، بنابراین عمده توجه من به باز کردن درها برای بخش خصوصی خواهد بود.

البته باید به این موضوع توجه کنیم که کلا عملیات و کسب‌وکار حمل‌ونقل در ایران ‌باید به نفع بخش خصوصی و رفع موانع کسب‌وکار در این حرفه مورد بازنگری قرار گیرد. بخش حمل‌ونقل ریلی ایران گرفتاری‌های زیادی در تنظیم ارتباطات خود دارد و در حوزه هوایی هم گرفتاری‌های دیگری وجود دارد. در هر صورت ارتباط وزارتخانه با فعالان حوزه حمل‌ونقل باید مورد بازنگری قرار گیرد و اعتماد بخش خصوصی به این حوزه جلب شود. موانع کسب‌وکار در حوزه حمل‌ونقل باید برطرف شود؛ به نحوی که بخش خصوصی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه شود.

* برای توانمندسازی بخش خصوصی چه برنامه‌ای دارید؟

آنچه که تصور ما است، این‌که ابزارهای مالی جدیدی را تدوین کنیم. می‌دانید که سهم حمل‌ونقل در تولید ناخالص داخلی بیش از 10 درصد است، ولی در عین حال سهم زیادی در بورس و اوراق بهادار ندارد و یا سهمشان خیلی کم است. بر همین اساس، کاری که باید انجام دهیم، این است که امکان تشکیل هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری، انواع صکوک جدید در حوزه حمل‌ونقل و ابزارهای مالی که در بازار سرمایه قابل خرید و فروش و قابل عرضه باشد را فراهم کنیم تا بخش خصوصی بتواند به شکل جدی‌تری تجدید منابع برای ورود به حوزه حمل‌ونقل در بازار سرمایه کند.

من معتدم که اساسا بخش خصوصی به پروژه‌هایی که تعریف اقتصادی نداشته باشد، وارد نمی‌شود. بخش خصوصی وارد پروژه‌هایی می‌شود و درگیر آن می‌شود که تعریف اقتصادی داشته باشد. پروژه‌ای که تعریف اقتصادی نداشته باشد، بخش خصوصی وارد آن نخواهد شد. بر این اساس ما در تعریف پروژه‌های حمل و نقل با منظر اقتصادی بودن پروژه‌ها، باید یک تجدیدنظر جدی کنیم. در واقع یک رویکرد جدی اقتصادی نسبت به پروژه‌های حمل‌ونقل باید داشته باشیم.

* آیا برای آزادسازی هم برنامه‌ای دارید؟

بله، برنامه‌ای که داریم، تنظیم مجدد ارتباط بین وزارتخانه و فعالان حمل‌ونقل است؛ به نحوی که مداخلات دولت در زمینه کسب‌وکار حوزه حمل‌ونقل کاهش یابد. قاعدتا باید دولت به سمتی برود که مخاطرات سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل کاهش یابد و بازار تا حدی که ممکن است، آزاد شود و مداخلات وزارتخانه در کسب‌وکار این حوزه کاهش یابد. این‌که فعالان حمل‌ونقل در وزارتخانه درگیر شوند، سیاست درستی نیست. اگر کسی می‌خواهد در حوزه ساخت قطار سرمایه‌گذاری کند، این‌که چه حقی در شبکه ریلی دارد، باید در این رابطه مدلی با کمک فعالان حمل‌ونقل تدوین شود و افراد بدانند که اگر سرمایه‌گذاری کردند، با نظرات شخصی افراد مواجه نمی‌شوند و هر لحظه این بازار دچار مداخلات مکرر نمی‌شود.

* آقای آخوندی، شما سابقه وزارت مسکن را دارید و آن را تجربه کردید. به نظر شما بخش مسکن کشور در حال حاظر چه شرایطی را سپری می‌کند و چه برنامه‌ای برای این حوزه دارید؟

در حوزه مسکن عمده‌ترین بحثی که وجود دارد، افزایش قدرت خرید مردم است. مدلی که ما تهیه کردیم، این است که مدلی را به مردم پیشنهاد کنیم که بتوانند پس‌انداز کنند، ولی سیاست‌های کلی باید به گونه‌ای تدوین شود که قدرت خرید مردم حداقل 6 برابر میزان پس‌انداز مردم باشد. مثلا اگر کسی بتواند 10 میلیون تومان پس‌انداز کند، 60 میلیون تومان قدرت خرید داشته باشد. اگر بتواند پس‌انداز کند، رقم بالاتری قدرت خرید پیدا کند. این در واقع اصلی‌ترین بحثی است که باید در حوزه مسکن دنبال کنیم که مسکن را خود مردم بسازند؛ آن هم طبق سلیقه خودشان و با معماری‌ای که علاقه‌مند هستند. مهم این است که در حوزه مسکن با یک نوع سیاست‌های اجتماعی و سیاست‌های توسعه زمین‌های شهری و سیاست‌های مالی، قدرت خرید مردم و حق انتخاب‌های مختلف را برای مردم فراهم کنیم که مردم خودشان انتخاب کنند. این‌که دولت بگوید من برای شما خانه می‌سازم و شما هر کجا که من ساختم، باید از آن استفاده کنید، مطلوب مردم نیست. این در واقع بحث اصلی ما است.

* شما در دوره‌ای معتقد بودند که طرح مسکن‌مهر، کانون بحران‌های اجتماعی در آینده خواهد بود. با این طرح چه می‌کنید؟

در حوزه مسکن‌مهر اصلی‌ترین مساله مطرح، این است که اکثر ساختمان‌ها فاقد تسهیلات زیربنایی و خدمات شهری هستند و قاعدتا کاری که باید انجام دهیم، این است که کیفیت زندگی در این بخش‌ها را که بسیار نامناسب است، به کمک شهرداری و با حمایت مالی دولت بالا ببریم وخدمات زیربنایی و شهری را برای آنها فراهم کنیم تا کیفیت زندگی در این مجموعه‌ها افزایش یابد. با این حال، فعلا مسکن‌مهر با این مشکلات دست به گریبان است. علاوه بر این موضوع، تامین منابع مالی پروژه‌های نیمه‌تمام طرح مسکن‌مهر نیز یکی دیگر از مسائل آن است.

* همان‌طور که گفتید، شما با مجموعه‌ای از پروژه‌های نیمه‌تمام در حوزه راه و مسکن روبه‌رو هستید. برای این پروژه‌ها چه برنامه‌ای دارید؟

اطلاعات باید شفاف شود و این اطلاعات به مردم و نمایندگان رسانده شود و به نحوی باید این پروژه‌ها را اولویت‌بندی و غربالگری کرد و با کمک خود ذینفعان و تمام کسانی باشد که درگیر این پروژه‌ها هستند. یکی از این پروژه‌ها، آزادراه تهران - شمال است که‌ باید گزارش پیشرفت این پروژه را دریافت کنم، اما آنچه مسلم است آزادراه تهران - شمال جزو پروژه‌هایی خواهد بود که به آن توجه خواهم کرد.