آمار وحشتناک تلفات ایرانیها در زلزله‌

دکتر مهدی زارع که با موضوع «اولویت‌های پژوهشی در علوم و فنون زلزله در ایران» در نشست علمی کتابخانه حسینیه ارشاد سخن می‌گفت، خاطرنشان کرد: حدود دومیلیون انسان از ابتدای سده بیستم تاکنون در زمین‌لرزه های مختلف در دنیا کشته شده اند که حدود 120 هزار نفر از این تلفات مربوط به آمار تلفات زلزله ها از ابتدای سده بیستم در ایران است. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد (UNISDR) طی سال‌های 2000 تا 2012، سوانح طبیعی به مرگ 1.9 میلیون نفر و مجروح شدن 2.9 میلیون نفر و 1.7 تریلیون دلار خسارت مالی در جهان منجر شده اند که حدود نیمی از این آسیب‌ها به رخداد زمین‌لرزه ها مربوط است.

وی تصریح کرد: در جهان، سالانه حدود 13 هزار زلزله با بزرگی بین 4 تا 4.9، هزار و 300 زلزله با بزرگی بین 5 تا 5.9، 130 زلزله با بزرگی 6 تا 6.9، یک زلزله با بزرگی 8 تا 8.9 و 0.1 زلزله (هر 10 سال یک زلزله) با بزرگی بین 9 تا 9.5 به وقوع می پیوندد. در ایران هم هر سال حدود 250 زلزله با بزرگی 4 تا 4.9، 25 زلزله با بزرگی 5 تا 5.9، دو زلزله با بزرگای 6 تا 6.9 و 0.2 (هر 10 سال حدود دو) زلزله با بزرگی 7 تا 7.9 در مقیاس امواج درونی زمین رخ می دهد.

زارع تصریح کرد: زلزله های بزرگ تر از حد بزرگای 8 در داخل فلات ایران مورد بحث است ولی با در نظر گرفتن زلزله های مرز فرورانش مکران در جنوب شرق فلات ایران و در دریای عمان تعداد سالانه 0.02 رخداد (هر قرن حدودا دو) زلزله با بزرگی بیش از 8 را می توان انتظار داشت. وی خاطرنشان کرد: این آمار به ما می گوید حدود 90 درصد تغییر شکل هایی که در پوسته زمین کشور ما اتفاق می افتد بدون لرزه و حدود 10 درصد با زلزله همراه است و آن 10 درصد هم ریتم و نظم مشخصی دارد. ریتمی که شبیه تمام ریتم هایی است که در طبیعت واقع می شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله با اشاره به وجود کلان شهر تهران به عنوان پایتختی با بیش از 12.5 میلیون جمعیت که در معرض ریسک بالای زلزله است و هر نوع زلزله شدید در نزدیکی یا در محدوده شهری آن موجب یک فاجعه ملی و رویدادی با تبعات بین المللی خواهد بود به بیان اولویت های پژوهشی در امر زلزله پرداخت و در این زمینه تاکید کرد: سی سال قبل در دنیا در بحث مدیریت سانحه یا بحران بیشتر به پدافند غیرعامل یا دفاع غیرنظامی می پرداختند. این رویکرد به تدریج و ابتدا به سمت کمک های اضطراری، پاسخ به سانحه و امداد (جایگزین کردن رفتار علمی به جای واکنش احساسی هنگام بروز سانحه)، کمک های بشردوستانه، مدیریت اضطراری، حفاظت غیر نظامی، جلوگیری از سانحه و سرانجام مدیریت ریسک سانحه تغییر یافته است. مدیریت ریسک سانحه یعنی در مناطقی که احتمال سانحه بزرگ وجود دارد پیش از بروز آن به پیشوازش برویم و با روش های علمی از پیامدهای خسارت بار آن بکاهیم و در هنگام و پس از رخداد نیز با هماهنگی و هدایت درست اطلاعات و نیروها، از خسارت‌ها بکاهیم.

زارع در ادامه بر ضرورت توجه ویژه به مساله زلزله بر پایه اولویت ایمنی برای کشور، توسعه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله به عنوان و با اعتبار یکی از قطب‌های علمی تراز اول در سطح جهان و مرکزی مثال زدنی و قابل رقابت در همه عرصه ها در سطح جهانی، توسعه همکاری های داخلی به منظور شبکه سازی فعالیتهای علمی در زمینه علوم و فنون زلزله در ایران، توسعه و ترویج تفکر علمی و ترویج علم مرتبط با زلزله در جامعه با ایجاد موزه های علمی، توسعه برنامه های آموزشی علمی در کل جامعه، توجه به زبان‌ها و لهجه های مختلف در ایران، حفاظت از مناطق زلزله زده در فلات ایران و مستندسازی زمینلرزه های گذشته ایران، توجه به مساله ریسک زلزله در تهران به عنوان یک اولویت ملی و تدوین و عملیاتی کردن یک برنامه جامع م همه جانبه و جذب نیروهای متخصص ایرانی و خارجی از سراسر دنیا و به کارگیری نیروهای با کیفیت بر پایه سرمایه گذاری نوین تاکید کرد.

گزارش UNISDR درباره سوانح طبیعی سال‌های 2000 تا 2012

وی خاطرنشان کرد: با توجه به اولویت های پژوهشی در مدیریت علوم و فنون زلزله در ایران هدف آن است بر اساس تجربیات ملی و جهانی، بتوانیم کاهش ریسک زلزله را در ایران ومنطقه پیرامون به طور ملموس بر پایه معیارها و تجربیات بین المللی و ایرانی تجربه کنیم و همزمان، توسعه علم و فناوری با افزایش تولیدات علمی و فنی در زمینه زلزله تجربه شود.

به این منظور تشکیل سامانه داده های پایه از دیدگاههای مختلف زلزله شناسی، مخاطرات مرتبط با زلزله و داده های تاریخی و دستگاهی زلزله های ایران، ساماندهی و توسعه شبکه های لرزه نگاری در کشور، اطلاع رسانی به هنگام و سامانه هشدار سریع زلزله در ایران و ساماندهی مساله کاهش ریسک زلزله در تهران و شهر های مهم ایران بر پایه یک تلاش سازمان یافته ضروری است. همچنین توسعه فناوری های مورد نیاز در زلزله شناسی و مهندسی زلزله و توسعه آزمایشگاهها و تجهیزات پیشرفته مهندسی زلزله نیز باید در دستور کار قرار گیرند.

وی در تبیین برنامه علمی (Scientific Agenda) لازم الاجرا در این زمینه به توسعه واحد ها و مراکز پژوهش و توسعه زلزله ایران و ساماندهی پایگاه داده های علمی زلزله ایران تاکید و پیشنهاد کرد: در یک بازه زمانی مشخص – 10 ساله – مراکز پژوهشی در نقاط مختلف لرزه خیز کشور به عنوان نودهای فعالیت‌های پژوهشی در امر زلزله به ویژه در مناطق زلزله زده قبلی ایران – نظیر فردوس در استان خراسان رضوی، سلماس در استان آذربایجان غربی، اردکول قاین در استان خراسان جنوبی، بم در استان کرمان، منجیل در استان گیلان – ساماندهی شود. در زمینه ساماندهی پایگاه داده های علمی زلزله ایران هم تهیه آرشیو مستندات زلزله های ایران بر اساس زمان رخداد در قبل از سده بیستم و پس از سال 1900 و تهیه آرشیو کامل نگاشت‌های ثبت زلزله های ایران و دستگاه‌های لرزه نگاری از گذشته تاکنون مدنظر قرار گیرد.

زارع همچنین بر توسعه فناوری های مرتبط با علوم و فنون زلزله و برنامه آکادمیک پیش بینی و هشدار زلزله در ایران تاکید کرد و گفت: برقراری پروژه های مشترک پژوهشی با موسسات بین المللی درجه اول پژوهشی در جهان بر پایه به اشتراک گذاشتن دانش و اجرای برنامه های مطالعاتی میدانی و آزمایشگاهی از سوی پژوهشگران ایرانی با حضور محققان و دانشجویان از موسسات پژوهشی درجه اول دنیا نیز اهمیت ویژه دارد. نشست‌های علمی کتابخانه حسینیه ارشاد هر دو هفته یکبار، صبح پنجشنبه برگزار می‌شود و حضور عموم علاقمندان در آن آغاز است.